تشبیهات مربوط به اندام های انسانی براساس مشبه به ها (در شعر سبک عراقی)

چکیده تشبیه به واقع بیان مشارکت دو چیز به وسیله ی الفاظ و کلماتی ، در وصفی از اوصاف است. شاعر برحسب فکر و ذوق خود، برای تقویت و آرایش کلام، آنچه را می بیند به چیزی مانند می کند. اندام های انسان در شعر شاعران دوره ی سبک عراقی از جمله: سنایی، انوری، جمال الدّین اصفهانی، خاقانی، نظامی، عطّار، مولوی، عراقی، سعدی، خواجو و حافظ انعکاس چشمگیری یافته و وسیله ای برای هنرنمایی و تصویر آفرینی و بیان نگرش های محیط اجتماعی و زندگی و تجارب شاعر شده است . شعرا به نوعی کوشیده اند بین اعضای انسان با عناصر طبیعی و اشیا ارتباطی ایجاد کرده، شباهت های آنها را بیان کنند؛ چنان که در نظر شاعر چشم محبوب مثل چشم آهو و گل نرگس؛ ابرو مثل کمان؛ زلف چون افعی و بنفشه؛ و قد مانند سرو جلوه می نماید و تصاویر زیبایی خلق می شود. از میان اندام های انسانی دل با توّجه به استعمال زیاد آن در دیوان شاعران بیشترین سهم مشبه به ها را به خود اختصاص داده است. این مطلب مبیّن آن است که شعرا توّجه ویژه ای به این اندام داشته اند. عارفان اغلب از طریق دل با خدا ارتباط برقرار می کنند و در مراحل سلوک خود بر تهذیب آن اصرار می ورزند، پس این اندام انسانی بر ذهن شاعر بیشترین اثر را گذاشته است. در ابیات و اشعار داستانی نیز عاشق از دل و جان، معشوق را دوست دارد و معشوق نیز خواهان دلی پاک از اوست؛ بدین جهت عمده ی توجّه شاعران ادبیّات غنایی هم به دل معطوف بوده است. بعد از دل، تن انسان به دلیل کلّی بودن مضمون مورد توجّه شاعران بوده است؛ حتّی در نگاه به معشوق اوّل زیبایی و تناسب اندام او را مدّ نظر قرار داده اند؛ بعد چشم و زلف و نظایر آن. چشم و زلف اندام های دیگر هستند که در معرض دید شاعر قرار گرفته اند. چشم، مهمّ ترین عضو ارتباطی بین انسان هاست و زلفِ دراز معشوق، اندامی است که غالباً زن و مرد را از هم متمایز می کند. در این پایان نامه کوشش شده است تا اندام های انسانی براساس مشبّه به ها مورد مطالعه و تبیین و تحلیل قرار گیرد و وجه تشابه آنها با شواهد مکفی بیان گردد. کلمات کلیدی: اندام ، انسان ، مشبه به ها، شعر فارسی، سبک عراقی .